Menu

Met de Green Deal worden we wakker in een nieuw Europa

Goidts, Anne avatar
19/12/2019 17:51 in De wijk van morgen

Met de Green Deal worden we wakker in een nieuw Europa

De Europese Commissie stelde woensdag de langverwachte Green Deal voor: een plan om de Europese tanker te keren naar een duurzamere toekomst. Het statement kan niet groter zijn. In de eerste tien dagen van de legislatuur geeft commissievoorzitter Ursula von der Leyen aan waar de prioriteiten voor Europa liggen: klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en milieuvervuiling aanpakken met een allesomvattend pakket aan nieuwe regelgeving en financiering. BBL is tevreden met de paradigmashift die de Europese Commissie voorlegt. Maar het plan is niet perfect. En de Commissie zal alles uit de kast mogen halen om iedereen - en zeker ook de Vlaamse overheid - mee te krijgen.   

Versnelling hoger

Bij de lancering werden de grote woorden niet geschuwd. Dit zou het ‘man op de maan’ moment van Europa zijn. Het moet gezegd: het pakket aangekondigde maatregelen en de bijhorende timing oogt bijzonder ambitieus. De Europese Commissie wil in alle sectoren ingrijpen: energie, industrie, voeding, mobiliteit, infrastructuur en gebouwen. Ze wil de duurzame transitie ook met alle mogelijke instrumenten vormgeven: taxatie, wetgeving, innovatie, opleiding en een groot investeringsbudget. De hoofdvogel is de nieuwe klimaatwet die ze wil voorstellen in maart. Deze wet bepaalt dat Europa klimaatneutraal moet zijn tegen 2050 en zou zo alle investeerders met hun neus in de juiste richting moeten zetten. Om dat einddoel te bereiken wil de Commissie beginnen met het opschroeven van de 2030 doelstellingen voor CO2-reductie van 40% naar minstens 50% en liefst zelfs 55%. De Green Deal omvat een roadmap van zo’n 50 nieuwe initiatieven die allemaal tussen nu en eind 2021 uitgerold moeten worden.

Europa als wereldleider

De Europese Commissie wil opnieuw het voortouw nemen op het wereldtoneel. Het Parijsakkoord en het multilateralisme blijven het kader voor het klimaatbeleid, een duidelijke boodschap naar landen als de VS en Brazilië. De Commissie maakt het concreet door te pleiten voor een border tax adjustment om te vermijden dat Europese bedrijven een concurrentienadeel ondervinden van landen die zich niet aan de afspraken houden. Producten van buiten de EU zullen belast worden op hun CO2-uitstoot indien ze niet aan de Europese normen voldoen. De Commissie wil ook werk maken van een wereldwijde koolstofmarkt naar het voorbeeld van het emissiehandelssysteem (ETS). En ze wil het Parijsakkoord zelfs gebruiken als toetssteen voor vrijhandelsakkoorden. Opnieuw een hint naar Brazilië: het sluiten van het Mercosur akkoord kan wel eens afhangen van de Braziliaanse actie om het regenwoud te beschermen. Als grootste eengemaakte markt kan de EU ook via technische standaarden voor producten een grote klimaatimpact bereiken.

Show us the money

De Europese Commissie rekende uit dat de Green Deal zo’n 260 miljard aan bijkomende jaarlijkse investeringen zou kosten, 1,5% van het Europese BBP. Dat is uiteraard geen klein bier. Maar Von der Leyen benadrukte dat niets doen uiteindelijk nog veel duurder is. Overstromingen kosten ons nu al vijf miljard euro per jaar. De droogtes kosten onze landbouwers tien miljard euro per jaar. De Europese Investeringsbank gaf al aan de komende tien jaar maar liefst 1.000 miljard euro aan groene leningen te verstrekken. Maar lidstaten zelf gaan ook diep in de buidel moeten tasten. Europa moet haar belofte van een eerlijke transitie waarmaken en energie-armoede aanpakken. Om landen zoals Hongarije of Tsjechië mee aan boord te krijgen, belooft de Commissie via een Transitiefonds een bedrag vrij te maken van 100 miljard euro. De Commissie wil 25% van het Europese budget oormerken voor klimaatactie doen stijgen van 20% naar 25% in de komende periode, zo’n 320 miljard euro. Ze denkt ook aan een Europese taks op wegwerpplastics als inkomstenbron om klimaatbeleid te financieren.

Circulaire en klimaatneutrale economie op het voorplan

Uit de vijftig maatregelen van de Green Deal willen we er enkele uitlichten. Zo verschijnen in maart 2020 twee steunpilaren voor de toekomstige economie: een nieuwe industriële strategie en een actieplan circulaire economie (met een focus op grondstoffen-intensieve sectoren zoals textiel, bouw, elektronica en plastics). Dat lijkt een droge brok, maar niets is minder waar. De impact voor ons dagelijks leven zal een pak ingrijpender zijn dan de meeste beslissingen en maatregelen genomen op het lokale of nationale niveau. Op vlak van circulaire economie zal circulair design van producten voor reductie en hergebruik primeren op recyclage, komt er steun voor circulaire businessmodellen en zal producentenverantwoordelijkheid nog versterkt worden. De richtlijn voor wegwerpplastics die dit jaar in voege trad gaf al een voorsmaakje: producenten zullen steeds meer opdraaien voor milieu- en andere kosten, een goede en logische zaak. Een opvallende nieuwigheid is de opname van een ‘right to repair’ van producten of een productpaspoort om hergebruik en recyclage te vergemakkelijken. De industriële transitie wil de Commissie voorlopig enkel inzetten door de wortel te hanteren. De stok laat ze voorlopig achterwege. Gelet op de urgentie om bepaalde vervuilende industriële processen uit te faseren, verwachten we op dat vlak meer inspanningen als we de verhoogde klimaatambities willen halen. Dit zal weliswaar geleidelijk aan gebeuren, maar het is onvermijdelijk.

Farm to Fork

Het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) is historisch gezien de slokop van het Europese budget. De Europese green deal gaat een stap verder en lanceert de ambitie voor het ontwikkelen van een voedingsbeleid. De commissie onderschrijft de stevige impact van voeding op alle milieuparameters en onze gezondheid. Het GLB wordt het beleidsinstrument bij uitstek om de omslag naar een duurzaam en gezond voedingsmodel te maken. EU commissaris voor landbouw Janusz Wojciechowski gaf in dit kader al enkele prioriteiten mee. Meer biologische landbouw, grond toegankelijk maken voor jonge landbouwers en het lokaal sluiten van kringlopen worden speerpunten in zijn beleid.

De Europese leiders mee aan boord

Vrijdagochtend kwam de Europese Raad tot een akkoord over een klimaatplan voor klimaatneutraliteit tegen 2050 in lijn met het Parijsakkoord uit 2015. Dat opent definitief de deur voor de Europese klimaatwet. De Commissie is van plan die wet in maart te publiceren. Er is slechts één kleine kink in de kabel, want Polen lag binnen de Europese Raad dwars, en is voorlopig niet gebonden door de raadsconclusies. 
 Het is wellicht slechts uitstel, want in juni komt het klimaatplan opnieuw op tafel. Bovendien behoort de klimaatwet tot het thema milieu, waarvoor een gekwalificeerde meerderheid nodig is om ze goed te keuren, geen unanimiteit. Polen zal de klimaatwet met andere woorden niet eigenhandig kunnen tegenhouden. Hoogstens kunnen ze extra middelen uit het Transitiefonds losweken. 
En wat met Vlaanderen? De Vlaamse regering keurde maandag haar ondermaatse klimaatplan goed, dat slechts 32,6% CO2-reductie vooropstelt tegen 2030. Na de publicatie van de Green Deal en de conclusies van de Europese Raad komt Vlaanderen in een lastig parket. Eerder deze week reageerde Vlaams minister van Energie Zuhal Demir negatief op het voorstel van de Commissie: ”We moeten werk maken van maatregelen die we overeengekomen zijn, in plaats van nu al over andere doelstellingen te spreken.”
Het is tijd om wakker te worden. “We kijken hier in Vlaanderen zo hard naar onze eigen kerktoren dat we het bredere plaatje verliezen van wat er in de wereld aan het gebeuren is”, reageerde Jos Delbeke, voormalig directeur-generaal Klimaat bij de Europese Commissie. En zo is het maar net.

Bron: www.bondbeterleefmilieu.be

Auteur: Benjamin Clarysse

Foto: @ Europese Commissie

Datum: 14 december 2019

0 reacties

Terug naar zoekresultaten