Menu

Trein naar duurzame toekomst

Goidts, Anne avatar
24/05/2022 09:02 in De wijk van morgen

Trein naar duurzame toekomst

De trein naar een duurzame toekomst is vertrokken. Spring je erop of blijf je achter? Zo simpel is het volgens Serge de Gheldere. Zijn organisatie Futureproofed begeleidt tientallen steden, gemeenten en bedrijven om futureproof te worden. Vanuit een vogelperspectief op de geschiedenis is het tijdperk van de fossiele energie een kort intermezzo. De toekomst zal fossielvrij zijn, ook op het vlak van wonen en bouwen. Hoe zit het met de rol van de architect in deze transformatie? Welke kansen liggen er voor het grijpen? En waar moeten we afscheid van nemen?

HET VERBEELDEN VAN DE NIEUWE STAD

Een volledige klimaat- en energietransitie dus. Waar zit hierin de rol van de architect?
Stedebouw is alvast een erg belangrijk domein inzake transitie omdat de planning van de ruimte bepalend is voor de manier waarop we ons verplaatsen, voor ons werk en leven. Maar ook omdat er veel kansen in zitten voor een betere leefomgeving, bijvoorbeeld met volop groene en blauwe netwerken, zodat de plek om te werken en te leven een plek van balans kan zijn.
Je ziet dat veel steden daar een inhaalbeweging maken. Leo Van Broeck lanceerde tijdens zijn tijd als bouwmeester het idee van verdichting in combinatie met een dorpsgevoel. Daar werd toen een karikatuur van gemaakt. Nochtans is dat zoeken naar een dorpsgevoel iets wat mensen fundamenteel beweegt. Kijk naar wat Anne Hidalgo doet bijvoorbeeld, de burgemeester van Parijs. Met haar 15 minutes city geeft ze de stad terug aan de fietsers en de voetgangers en maakt ze haar stad weer leefbaar voor de bewoners. Via gedeeld groen, crèches, winkels en recreatie - allemaal binnen een straal van 15 minuten te voet - slaagt ze er in een gevoel van community concreet vorm te geven.

U ziet de klimaatuitdagingen als een vat vol kansen om onze steden en onze levens aangenamer te maken?
Helemaal. En het is ontzettend jammer dat het nog altijd zo negatief wordt gepercipieerd, of dat het wordt verbonden aan schuldgevoel. Het gaat niet om de toekomstige generaties of om het redden van de ijsbeer. Het gaat om een verbetering van de levenskwaliteit van ons allemaal.
Kijk naar de fietsostrades. Wat een geweldig succesverhaal! Mensen doen er nauwelijks langer over om met de fiets te gaan werken dan met de auto. Bovendien zijn ze intussen buiten én bewegen ze. En wat was er voor nodig? Geen rocket science, gewoon fietsinfrastructuur en communicatie. Hier en daar werd er een sexy element toegevoegd zoals de fietsspiraal aan het station in Leuven of fietsen door het water in Limburg. Het resultaat is een verschuiving in het gedrag van mensen dat een wezenlijk verschil maakt.

Is het een kwestie van gebrek aan verbeelding?
Misschien wel! Als het lukt een ander wonen te verbeelden, zoals in Parijs, dan gaan de geesten en de harten open. Eens mensen zien hoe het zou kunnen zijn - dat een stad een aangename plek met groen en ruimte kan zijn - dan zijn we vertrokken. Maar om daar te komen hebben we de ontwerpers en architecten nodig om mensen te inspireren.

Alle huizen fossielvrij, ook het bestaand patrimonium

Waar ziet u een grote uitdaging voor de architecten van de toekomst?
De nieuwbouw is geregeld maar wat gaan we doen met het bestaande patrimonium? Hoe gaan we de bestaande woningen fossielvrij maken? Het is moeilijk, duur en vaak lelijk. Maar wat een opportuniteit voor vormgevers en architecten! Er is een interessant voorbeeld in Nederland. Daar is al zoiets aan de gang voor appartementsgebouwen. Bestaande gebouwen worden energieneutraal gemaakt met een bijzonder financieringsmechanisme. Er is een fonds van 1,2 miljard opgericht waar enkele banken en pensioenfondsen instapten. Met dat geld worden VME’s benaderd (Verenigingen van mede-eigenaars van appartementen) om scenario’s voor te leggen aan de bewoners om de appartementsblokken energiezuinig te maken. Die scenario’s zijn zo uitgewerkt dat de energiekost die wordt bespaard voldoende is om de extra last voor de verbouwing af te dekken. Het is goed geregeld met langlopende leningen en borgstellingen door de overheid. Leningen op dertig jaar, die vasthangen aan het appartement, niet aan de eigenaar. Die worden terugbetaald door de provisie die eigenaars nu ook al maandelijks betalen voor het onderhoud van de lift, herstellingen in het gebouw, de schoonmaak enz.

Belangrijk aan uw voorbeeld uit Nederland lijkt mij dat iedereen op die manier mee kan, wat een grote uitdaging is op vlak van verduurzaming.

Absoluut. De woonkost wordt hierin een belangrijke factor. Er moet meer financiering komen upfront. Als je het goed geregeld krijgt, zoals bij het project in Nederland, is de kost gelijk of zelfs lager dan de huidige woonkost en kan dus iedereen daar voor kiezen. In de praktijk echter is dit een heel complex proces om te begeleiden. Het vraagt een specifieke skillset.
In mijn ogen wordt het beroep van de architect in de toekomst pas echt interessant als men zich volop gaat toeleggen op deze uitdagingen en dit op grote schaal gaat doen. In de energietransitie zullen deze zaken bepalend zijn. Het gaat niet langer over die mooie nieuwe nulenergiewoning die in Standaard Magazine komt. Je hebt pas impact als je dat maal 100.000 kan doen én ieder jaar.

Hoor ik het goed dat u stelt dat elke architect vandaag energieneutraal zou moeten werken op alle vlak?

Eerlijk gezegd: als dat niet het uitgangspunt is, dan hebben we echt een probleem. Dan ben je trouwens ook niet eerlijk naar je klant toe want dan bouw je iets dat snel zijn waarde zal verliezen. De polarisering tussen dat wat volledig duurzaam is en dat wat net beantwoord aan de normen, zal steeds groter worden. Mensen zullen een nuluitstoot normaal gaan vinden, ze zullen zomercomfort willen in een gedeelde omgeving met groene daken en laadpunten voor hun elektrische wagen. Dat zijn volgens mij dingen die standaard gaan worden. Anders zijn ze niet futureproof.

DE OVERHEID IN EEN VOORTREKKERSROL

Tegenwoordig loopt de Gheldere in de kijker met de Klimaatzaak waarvan hij zowel aandrijver als uithangbord is. Meer dan 65.000 Belgen werden mede-eisers in deze rechtszaak waarbij de verschillende overheden dringend worden opgeroepen om hun verantwoordelijkheden op te nemen in de klimaatcrisis. De zaak is intussen bepleit. Het vonnis wordt verwacht in de zomer.

In Nederland werd de Klimaatzaak gewonnen door de eisers. Een van de effecten is dat klimaatondersteunende initiatieven niet langer een zaak van deze of gene politieke stroming zijn, maar een kwestie van algemeen belang. Een belangrijke verschuiving?

De klimaattransitie is al lang geen zaak meer van links of van de planeet redden. Vanuit welke hoek je het ook bekijkt, alle ideologieën kunnen er zich in terugvinden. Neem nu de nationalistische hoek. Vlaanderen onafhankelijk houden? Wel, kijk hoe afhankelijk we zijn van Rusland en het Midden-Oosten om nog maar gewoon alle aspecten van onze economie draaiende te houden. Om je een idee te geven: vanuit Europa gaat er twee miljard per dag naar het Midden-Oosten en Rusland om die toevoer van fossiele brandstoffen in gang te houden.
De migratiestromen zijn voor een groot deel veroorzaakt door het feit dat er op veel plaatsen conflicten ontstaan, en die zijn onder andere gevoed door moeilijke levensomstandigheden die steeds moeilijker zullen worden met droogtes en oogsten die mislukken door de klimaatverandering. Dat is niet eens controversieel, dit zijn letterlijk dingen die het Pentagon al twaalf jaar geleden in documenten aangaf.

En dichterbij huis?
Neem nu CD&V hier bij ons: laat ons zorgen voor de kwetsbaren in de samenleving. Of vanuit liberale hoek: laat ons meesurfen op de golf van innovatie. In de zaken die we nodig gaan hebben - fietsostrades, vegetarische voeding, smart-grids, circulaire economie, betaalbare energierenovaties - zitten tal van opportuniteiten voor ondernemers. Wat hebben we nog? In linkse hoek? Minder energie-armoede, jobs voor laaggeschoolden, … Vandaag hebben we transitie gerelateerde jobs waarvan we het bestaan vijftien geleden niet konden vermoeden. Windturbine technieker is een van de snelst groeiende jobs op dit moment, of mensen die zonnepanelen plaatsen, etc. Kortom: transitiedenken is al lang niet meer iets van de hippies die willen dat we dingen ontberen om de planeet te redden.

Een radicale omkeer is om niet meer te vertrekken vanuit bouwen maar vanuit ruimtegebruik. Ziet u nog andere van die radicale omkeringen?
Er is ook de kwestie van biodiversiteit in onze steden en rondom ons. Ik stel het klimaatverhaal soms voor als een badkuip. Het kraantje vult het bad, dat is het verbranden van fossiele brandstoffen, je moet ervoor zorgen dat je bad niet overloopt. Anderzijds heb je ook de afvoer van je bad, dat zijn gezonde bossen, ecologische landbouw en oceanen die de co2 kunnen absorberen. Het is nodig om op die twee niveaus te werken. Enerzijds volledig stoppen met fossiele brandstoffen. Anderzijds onze ecosytemen en hun diensten (bestuiven, bescherming tegen extreem weer, absorptie van co2, fotosynthese) terug gaan herstellen. Ook dit laatste is enorm onder druk aan het komen, zeker in Vlaanderen. Steden moeten plekken worden vol biodiversiteit, met zomercomfort en buffering tegen extreem weer. En er kan een koppeling zijn aan bepaalde programma’s: stadsboerderijen bijvoorbeeld. Die zijn qua capaciteit misschien eerder symbolisch maar enorm belangrijk op vlak van aantrekkingskracht van de steden.

Lees verder op www.nav.be.

Bron: www.nav.be

Auteur: NAV

Datum: 18 mei 2022

Beeld: fieters en wandelaars in stad - © Pixabay

0 reacties

Terug naar zoekresultaten